بازديد : 
دسته: آلیس۱۲۵ ساله شد
آلیس۱۲۵ ساله شد
صد ها روايت از چمداني پر از عجايب
شماره ۱۷۳ آزما مترجم: مهتاب خسروشاهی
(لوئیس کارول، نویسنده، شاعر و ریاضیدان انگلیسی، آثار متعددی از خود به جا گذاشت که معروف‌ترین آنها «آلیس در سرزمین عجایب» در سال ۱۸۶۵ میلادی و «از میان آیینه نگاه» در سال ۱۸۷۱ میلادی است. این دو داستان مملو از معماها و تمثیل‌های جذاب و گره‌های عاطفی، حسی و رفتاری است که در فرهنگ عامه‌ی مردم وارد شده است. از میان این دو اثر، آلیس، الهام‌بخش فیلم‌ها،سریال‌ها، موسیقی‌ها، آثار هنری و بازی‌های کامپیوتری- ویدیویی بی‌شماری است. نسخه دیزنی آلیس در سرزمین عجایب – احتمالا بی‌تکرارترین و ماندگارترین نسخه آلیس- پربازدیدترین آن هم هست و البته که اقتباس‌های آمریکایی بی‌شماری هم از آلیس تولید شده است. تلاش «تیم بِرتون» در سال ۲۰۱۰ میلادی و ساخت ادامه آن در سال ۲۰۱۶ – که البته نسخه‌ی ترسناکی از آن بود- از دیگر تلاش‌‌های آمریکایی‌ها برای به تصویر کشیدن آلیس است.)
چند بار در رویای خود، شمشیر نورانی را از قصر ملکه‌ی سرخ ربوده‌اید تا سرِ اژدهای ملکه‌ی سرخ را از تن جدا کرده و اوضاع را آرام کنید؟ در خیال خود چند بار با کرم ابریشم دانا که همیشه درحال قلیان کشیدن است حرف زده‌اید و از نامرئی شدن گربه هیجان‌زده شده‌اید. با کلاه‌دوز دیوانه چند بار هم‌کلام شده‌اید؟ «آلیس در سرزمین عجایب»، فانتزی یا فانتزی غمگین است – هرچند قصه‌ی پایان خوشایندی دارد- این داستان نوشته‌ی «چارلز لوتویچ داجسون» معروف به «لوئیس کارول» است. و چهاردهم ژانویه ۲۰۲۳ میلادی ( )، صد و بیست و پنجمین سالگرد درگذشت اوست. به همین مناسبت به سراغ فیلم‌ها، انیمیشن‌ها و اقتباس‌هایی رفته‌ایم که داستان آلیس را به به هر شکل روایت کرده اند.
نخستین اقتباس سینمایی از «آلیس در سرزمین عجایب» فیلم کوتاه صامت «سیسیل هپورث» و «پرسی استو» با بازی «می کلارک» در نقش آلیس است. از این فیلم فقط یک نسخه وجود دارد و موسسه‌ی فیلم بریتانیا (BFI) تاحدی فیلم را بازسازی و ترمیم کرد و در سال ۲۰۱۰ میلادی منتشر کرد. فیلم اصلی حدود ۱۲ دقیقه است که نسخه‌ی ترمیم شده‌ی آن، به ۸ دقیقه کاهش یافته است. این نسخه در سال ۱۹۰۳ میلادی منتشر شد. نخستین نسخه‌ی کامل بریتانیایی آلیس، به کارگردانی «جورج مور اوفرال» با بازی «ویوین پیکلز» در نقش آلیس در سال ۱۹۴۶ میلادی منتشر شد. این نسخه در مقایسه با نسخه‌ی سال ۱۹۰۳ میلادی، آسیب بسیار کمتری دیده است. آلیس در سرزمین عجایب هنوز به‌عنوان یک قطعه‌ی ارزشمند در تاریخ سینما ماندگار است.
سی و هفت سال پس از انتشار رمان لوئیس کارول و هشت سال پس از تولد سینما، یک اثر سینمایی از روی رمان آلیس ساخته شد. استفاده از جلوه‌های ویژه، کوچک شدن آلیس در مقابل درهای ورودی هر مرحله این اثر را خاص و خاطره‌انگیز کرد. این فیلم، طولانی‌ترین فیلم تولید شده در انگلستان آن زمان بود.
آلیس در سرزمین انیمیشن
محصول انگلیسی- فرانسوی آلیس در سرزمین عجایب به کارگردانی «دالاس بوور»، کارگردان بریتانیایی در سال ۱۹۴۹ میلادی ساخته شد. «کارول مارش»، نقش آلیس را بازی می‌کند و اکثر شخصیت‌های سرزمین عجایب توسط عروسک‌های انیمیشن استاپ موشن خلق شده و توسط عروسک‌باز آمریکایی، «لو بونین» به تصویر کشیده شد.
این فیلم که در انگلستان ویکتوریایی می‌گذرد، اقتباسی مستقیم از کتاب نیست؛ زیرا داستان نویسنده‌ای به نام «چارلز داجسون» را دنبال می‌کند و ماجرای آلیس در پیرامون داستان اصلی می‌گذرد. اکران فیلم پردردسر بود و تا سال ۱۹۸۵ در بریتانیا اکران نشد به این دلیل که نقش کارول در ملکه قلب‌ها (با بازی در سال ۱۹۴۹ میلادی توسط پاملا براون) چهره‌ی نامهربانی از ملکه ویکتوریا را به تصویر می‌کشید. علاوه براین‌که کمپانی دیزنی از اکران این فیلم در ایالات متحده جلوگیری کرد؛ چرا که استودیو دیزنی در حال ساخت نسخه کامل انیمیشنی آلیس در سرزمین عجایب بود. با همه‌ی این کارشکنی‌ها، موزه‌ی هنرمدرن، فیلم را روی یک نسخه‌ی ۳۵ میلی‌متری در یک صفحه‌ی نمایش نادر در سال ۲۰۰۹ میلادی بازسازی کرد.
آلیس و هیچکاک
آلیس یا آخرین گریز، اثر کارگردان مشهور، «کلود شابرول»، با الهام گذرایی از رمان آلیس در سرزمین عجایب، در سال ۱۹۷۷ میلادی در فرانسه ساخته شد. آلیس این قصه- با بازی سیلویا کریستل- همسرش را ترک می‌کند؛ همسری که از او متنفر است. وقتی شیشه‌ی خودروی آلیس این داستان به طرز مرموزی می‌شکند، پیرمرد و همراهش او را نجات می‌دهند. آلیس را به خانه‌ی خود می‌برند و صبح فردا شیشه خودروی آلیس خود به خود ترمیم شده؛ اما از مرد و دوستش خبری نیست. آلیس متوجه می‌شود در خانه‌ای بدون ورودی و خروجی گیرافتاده است؛ درست مثل برزخ و شرایطی شبیه به پیچیدگی‌ها زندگی که گاهی گریزی برایشان نیست. فضای کار، هیچکاکی و به طرز وحشتناکی، ترسناک است! این اثر، از مشهورترین کارهای شابرول نیست، اما از جمله کارهای منحصربه‌فرد اوست که ارزش دیدن دارد.
آلیس ِ بلژیک و لهستان
«آلیچا»، محصول مشترک بلژیک و لهستان است که در سال ۱۹۸۲ میلادی به صورت فانتزی- موزیکال ساخته شد. «ژاک برومسکی» و «یرژی گروزا»، کارگردانان این کارهستند. آلیس – با بازی «سوفی بارژاک» در نقش آلیس- عاشق خرگوشی دونده – با بازی «ژان پیر کسل»- می‌شود. اما شخصی برای کشتن خرگوش، تک تیرانداز استخدام کرده است.
یکی از ویژگی‌های این اثر، دوبله «لولو»، خواننده‌ی معروف اسکاتلندی و برنده‌ی جایزه یوروویژن است. او در این کار صدای بارژاک را دوبله می‌کند.
درام بریتانیایی از یک کودک
«سرزمین رویاها» که درامی بریتانیایی است، نوشته «دنیس پاتر» به کارگردانی «گاوین میلار»، روایتی داستانی از آلیس لیدل، کودکی است که الهام‌بخش رمان لوئیس کارول در سال ۱۹۸۵ میلادی بوده است.
داستان از نگاه آلیس ۸۰ ساله – با بازی «کورال براون»- روایت می‌شود که از انگلستان به ایالات متحده سفر می‌کند تا در جشن صدمین سالگرد تولد کارول از دانشگاه کلمبیا، مدرک افتخاری دریافت کند. آلیس در کودکی با کشیش- نویسنده‌ای به نام «چارلز داجسون» – با بازی «یان هولم»- دوستی نزدیکی داشته است. او خاطرات خود از دوران ویکتوریا آکسفورد- با بازی «آملیا شانکلی» در نقش جوانی آلیس- را مرور کرده و سعی می‌کند با پیچیدگی‌های دوران کودکی خود و آشنایی‌ای که با داجسون داشته، به صلح برسد. اگرچه فیلم چندان مورد تقدیر قرار نگرفته، اما مفهوم چندوجهی عشق در این کار و از سوی دیگر افکت‌های مختلف و ماهرانه، از ویژگی‌های این اثر است.
کابوس‌وار و پیچیده اما جذاب
اگر به ماجراهای پیچیده، کابوس‌وار و کمی ترسناک علاقه دارید، این اثر سورئالیستی ِ تب آلودِ ۸۸ دقیقه‌ای استاپ موشن، ساخته «یان شوانک ماجر»، کارگردان چک، ویژه‌ی شماست. در این ماجراجویی ترسناک، بازی درخشان «کریستینا کوهوتووا» را در نقش آلیس می‌بینید. نکته این‌جاست که او برای بازی باید با اشیاء خانگی، حیوانات تاکسیدرمی و فیگورهای ترسناک همبازی و هماهنگ می‌شد. اغلب رنگ‌ها خاکستری تیره و قهوه‌ای هستند و این با پایان غم‌انگیز کار که بیانگر تلاش دختری تنها و بی‌حوصله برای سرگرم شدن است، همخوانی دارد.
در زیرپوست لندن
این اثر، اقتباسی فوق‌العاده، نوشته «جیسون رائول» و به کارگردانی « سایمون فلوس» است که در سال ۲۰۰۹ میلادی ساخته شده است. فلیم، «ملیس در سرزمین عجایب» نام داشته و داستان، زیرپوست شهر لندن اتفاق می‌افتد. فیلم، روایت دختری دانشجوست – با بازی «مگی گریس»- که پس از تصادف با تاکسی، در سرزمین عجایب با ساختاری سورئال و کثیف بیدار می‌شود. او حافظه‌اش را از دست داده و باید بفهمد کیست، اهل کجاست و از عقل خود برای بازگشت به خانه کمک بگیرد. اکثر شخصیت‌های رمان اصلی (آلیس در سرزمین عجایب) در این کار حضور دارند با این تفاوت که تغییراتی بدیع در آنها ایجاد شده تا با دنیای اَموات مطابقت داشته باشند. برای مثال شخصیت خرگوش سفید به عنوان راننده تاکسی با بازی «دنی دایر» در این فیلم اقتباسی حضور دارد. پیچ و تاب فضای مدرن در بستر داستان کلاسیک، خود تضادی تحسین‌برانگیز است.
فراتر از تاریکی
نخستین فیلم بلند کارگردان مستقل «ناوین دیو»، برداشت خاص دیگری از آلیس در سرزمین عجایب است؛ با این تفاوت که برخلاف فیلم « ملیس در سرزمین عجایب»، این فیلم پس از غرق در تاریکی، از تاریکی فراتر می‌رود. این فیلم در سال ۲۰۱۴ میلادی ساخته شده و «پادشاهی سرخ در حال ظهور» نام دارد. مخاطب فیلم، قصه «مری آن»- با بازی «امیلی استراید»- را به عنوان آموزگار جوانِ مشکل‌داری دنبال می‌کند که در تلاش برای کنار آمدن با گذشته خود است. او پس از مرگ پدر به خانه ی اجدادی خود که ساختاری گوتیک (نوعی سبک نقاشی- معماری) دارد، بازمی‌گردد. او در بازگشت، داستان پادشاه سرخ را که پدر برای او روایت می‌کرده، به یاد می‌آورد. این فیلم گرچه از نظر تخیلی – ذهنی شاهکار نیست؛اما چند نکته مهم در آن وجود دارد که از آن جمله می‌توان به تاثیر روایت‌های گفته شده توسط بزرگسالان در ذهن کودک؛ ارتباط خاطرات سرکوب شده و تروماها و تاثیر تروماها بر روند زندگی انسان اشاره کرد.
نوشته: 
جولای 9th, 2023 
